بررسی آثار دگرآسیبی گونه‌های اکالیپتوس و آکاسیا بر پوشش گیاهی زیراشکوب (مطالعۀ موردی: نورآباد ممسنی)

جنگلکاری با گونه‌های بومی و غیر‌بومی، پوشش گیاهی زیراشکوب را تحت تأثیر قرار ‌می‌دهد. این اثرها علاوه بر عوامل خاک و اقلیم، به گونه‌های گیاهی مورد استفاده نیز بستگی دارد. در این پژوهش اثرهای دگرآسیبی دو گونه اکالیپتوس (Eucalyptus camaldulensis Dehnh. و E. microtheca F.Muell.) و یک گونه آکاسیا (Acacia salicina Lindl.)، بر پوشش گیاهی زیراشکوب در منطقۀ شیراسپاری نورآباد ممسنی (استان فارس) بررسی شد. عصارۀ آبی برگ‌های سه گونۀ درختی در آزمایشگاه تهیه و اثر غلظت‌های مختلف آنها بر عامل‌های رویشی بذرهای دو گونۀ علفی L.  Avena fatua و Lolium perenne L. بررسی شد. بیشترین اثر بازدارندگی بر رشد طولی ریشه‌چه و کمترین اثر بازدارندگی بر جوانه‌زنی بذر بود. غلظت 5 درصد عصاره‌ها اثر تحریکی بر جوانه‌زنی بذرها نشان داد. بیشترین اثر مهاری بر جوانه‌زنی Lolium perenne را E. camaldulensis و A. salicina داشتند و کمترین اثر مهاری با وجود E. microtheca دیده شد. بیشترین اثر مهاری بر جوانه‌زنی Avena fatua، تحت تأثیر E. camaldulensis پدید آمد و کمترین اثر مهاری را A. salicina نشان داد. غلظت 5 درصد عصارۀ E. camaldulensis اثر تحریکی بر رشد ریشه‌چه داشت. غلظت 5 درصد سه عصاره سبب افزایش رشد طولی ساقه‌چۀ بذرها شد. بیشترین اثر مهاری بر رشد طولی Lolium perenne را A. salicina و E. camaldulensis داشتند و کمترین اثر مهاری را E. microtheca نشان داد. بیشترین اثر مهاری بر رشد طولی Avena fatua با وجود E. camaldulensis دیده شد. کمترین اثر مهاری بر رشد طولی ریشه‌چه، تحت تأثیر A. salicina و E. microtheca بود و کمترین اثر مهاری بر رشد طولی ساقه‌چه تنها در حضور A. salicina بود. در مقایسه با شاهد، اثر دگرآسیبی دو گونۀ اکالیپتوس بیشتر از آکاسیا بود. با وجود دو نوع آللوشیمیایی تحریکی و مهاری، اثرهای تحریکی و مهاری با یکدیگر همزمان هستند، اما در طبیعت آللوشیمیایی‌های سمی نسبت به آللوشیمیایی‌های تحریکی فرار‌ترند. همین امر قدرت رقابت درختان اکالیپتوس را به‌شدت افزایش می‌دهد و موجب گسترش اکالیپتوس‌ها در جنگل‌ها و درختزارهای جهان می‌شود. باید از کاشت درختان اکالیپتوس در شرایط اکوسیستم‌های حساس و به‌ویژه خشک خودداری کرد تا اثرهای دگرآسیبی این گونه به کمترین حد کاهش یابد.